Zeka Türleri Nelerdir? Özellikleri Nedir?

Zeka kelimesini duyduğunuzda hemen IQ testi kavramı akla gelir. Zeka genellikle entelektüel potansiyel olarak tanımlanır. Ancak son yıllarda zekaya ilişkin başka görüşler de ortaya çıkmış ve Harvard psikoloğu Howard Gardner “çoklu zeka teorisini”  tanımlamıştır. 

Zeka Türleri Nelerdir? 

Analitik Zeka

Analitik zeka, karmaşık olay ve durumlardaki kalıpları görme, bilgiyi etkin bir şekilde işleme, analiz etme, anlama ve bilgiye dayalı kritik kararlar verme ve problem çözme yeteneği ile doğrudan ilgilidir.

Konuyla ilgili olarak Analitik Düşünme Nedir? Nasıl Geliştirilir? başlıklı yazımı okuyabilirsiniz.

Duygusal Zeka

Duygularının farkında olma, kontrol etme ve duygularını ifade etme ve kişilerarası ilişkileri mantıklı ve empatik bir şekilde ele alma kapasitesidir. Duygusal zeka öğrenilip güçlendirilebilecek bir özelliktir. Tabii kişinin yaşadığı duygusal çelişkilerden şikayetçi olması, kendinin ve yaşadıklarının farkında olması, değişmeyi istemesi yani duygusal zekasının güçlenmesini talep etmesi gerekmektedir. Aksi takdirde değişim yani duygusal zekanın güçlenmesi çok güçtür.

Konuyla ilgili olarak Duygusal Zeka Nedir? Nasıl Anlaşılır? başlıklı blog yazımı okuyabilirsiniz.

Yaratıcı Zeka

Yaratıcı Zeka, yeni durumlarda entelektüel esneklik ve yeniliği içerir. Deneyimsel zeka olarak da tanımlanan yaratıcı zeka, karşılaşılan sorunlara çözüm bulabilme yeteneğidir. Genellikle benzersiz veya alışılmadık şekillerde, bazen başkalarıyla iş birliği içinde ama çoğu zaman kendi başına düşünmeyi gerektirir.

Konuyla ilgili olarak Yaratıcılık Nedir? Nasıl Geliştirilir? başlıklı blog yazımı okuyabilirsiniz.

Uzaysal Zeka

Uzaysal zeka üç boyutlu görsel verileri başarılı bir şekilde algılayabilme ve bunlardan iç görü elde edebilme, zihin gözüyle görselleştirebilme yeteneğidir. Bu bilişsel süreç, gerçek ve soyut kelimedeki görsel bilgiyi anlama yeteneği ve aynı zamanda bilgiyi tasavvur etmek için doğuştan gelen bir yetenek olarak bilinir. Bu uzaysal yeteneğe sahip kişiler, genellikle kavramları açıklayan etkili görüntüler zihinlerinde oluşturabilir ve uzaysal akıl yürütmeyi içeren prototipler tasarlayabilir. Terim aynı zamanda görsel zeka olarak da görülebilir.

Görsel-uzaysal zekası yüksek olan insanlar görüntüleri, yüzleri ve ince detayları hatırlamakta iyidirler. Nesneleri farklı açılardan görselleştirebilirler. Görsel-uzaysal zekası yüksek olan insanlar aynı zamanda iyi bir uzaysal muhakeme yeteneğine sahiptir.

Kinestetik Zeka

Kinestetik zeka terimi, zihin – beden uyumu mükemmel olan, vucütlarını doğru kullanan bireyler için kullanılır. Kinestetik zekanın temel özellikleri şunları içerir:

• Güçlü kaba ve ince motor becerileri
• Güçlü vücut koordinasyonu
• Beden dilinin güçlü kullanımı

Bu kişiler mimiklerini de ustaca kullanırlar. Kinestetik zekaya sahip olan kişiler, pandomim, oyunculuk, oyuncu koçluğu vb. mesleklerde rahatlıkla başarılı olurlar.

Müziksel Zeka

Ritim duyguları gelişmiş olan kişilerin sahip olduğu zeka türüne müziksel ya da işitsel zeka denir. Seslere karşı hassas olan bu kişiler, nota bilgisi olmadan da birçok enstrümanı çalabilirler.

Sözel Zeka

Sözel zeka, bir kişinin kelimelerle çerçevelenmiş kavramları kullanarak anlama ve akıl yürütme yeteneğidir. Bilgi analizi, iletişim ve problem çözme söz konusu olduğunda, bir kişinin kelimeleri ve bunların kombinasyonlarını etkili bir şekilde kullanma yeteneği olarak da tanımlanır. Daha geniş anlamda, problem çözme, soyut akıl yürütme ve işleyen hafıza ile bağlantılıdır.

Dilsel zeka, Howard Gardner’ın sekiz çoklu zekasından biridir. Sözlü ve yazılı dili anlama ve kullanma yeteneğini ifade eder. Konuşma veya yazılı kelime yoluyla kendini etkili bir şekilde ifade etmeyi ve yabancı dil öğrenme yeteneğini içerebilir. Kelimelerin, seslerin, ritimlerin, fonolojinin, sözdiziminin, pragmatik ve dilin farklı işlevlerinin anlam ve düzenine duyarlılık olarak tanımlanır.

Tüm insanlar dilsel ve sözel zekadan yararlanır. Basit bir mektuptan roman yazmaya ve birbirimizle konuşmaya kadar, hepimiz dille ilgili birçok aktivitede sözel-dilsel zekamızı kullanırız. Yazarlar, hatipler, şairler, siyasetçiler, dil bilimciler ve benzer mesleklerde başarılı olmuş kişilerin sözel zekâsı ön plandadır.

İçsel ya da İç Zeka

Her insan, “Ben” gücünü ortaya çıkaran bir İç zekaya sahiptir. İç zeka, duygusal, bilişsel ve ruhsal zekaların da dahil olduğu bilinçli bilinç, dikkat ve içsel deneyimlerin birleşimidir. Howard Gardner, Ken Wilber ve Clare Graves’in araştırmalarının tümü, iç zekamızın birbirine paralel, birbirini destekleyen, etkileyen ve güçlendiren birden fazla hatta var olduğu teorisini desteklemektedir. Her zekayı bir enstrümanın notası gibi düşünürsek, her birimizin benzersiz, güzel ve renkli bir “akor” olarak ortaya çıkan farklı birer İç zeka kombinasyonuna sahip olduğunu görürüz.

Uyanmış bir iç zeka ile içsel güçlerinizle bağlantı kurabilir, benliğinizin farkında olabilir ve kendi yaşamına hakim olan süper insan olabilirsiniz.

Sosyal Zeka

İnsanlar, zeka hakkında konuştuğunda, genellikle “zor” türden beceriler kastedilir: problem çözme, sözlü beceriler, mantık veya sayıların kullanımı. Ancak sosyal rolleri anlama, duyguları okuma, ilişkileri anlama veya etkili dinleme gibi sözde “yumuşak” beceriler söz konusu olduğunda bunlar nadiren zekanın bir parçası olarak görülür.

Zor beceriler çok önemli olsa da dostlukları sürdürmemize, işte tatmin olmamıza veya sadece hayatta mutluluğu bulmamıza yardımcı olan beceriler, sosyal becerilerdir. Sosyal zeka olarak da adlandırılan bu becerilerin yararları yadsınamaz ve sosyal zeka, herkesin öğrenebileceği bir şeydir.

Bugün sosyal zekanın sosyal sinyalleri okuma ve bunlara uygun şekilde tepki verme, kişinin duygularını izleme, anlama ve yönetme ve çeşitli sosyal bağlamlara uyum sağlama yeteneği olduğunu da söyleyebiliriz. Sosyal zeka, duygusal zeka ile bağlantılıdır ve sosyal zekası gelişmiş kişilerin empatileri de gelişmiştir.

Matematiksel Zeka

Mantıksal-Matematiksel Zeka, durumları veya sorunları mantıksal olarak analiz edebilme, çözümleri belirleme, bilimsel araştırma yapma ve mantıksal/matematiksel işlemleri kolayca çözebilme yeteneğidir.

Doğal Zeka

Doğal zeka her türlü doğal yaşam ilkelerine ve dünya kaynaklarının doğal sınırlarına saygı duyar. Doğal zeka bizi tüm canlı varlıkların bütünlüğüne ve kendi zekalarına değer vermeye ve korumaya teşvik eder.

Doğal zeka yapay zekanın tersidir. Normalde doğal zekayı düşündüğümüzde, hayvan veya insan beyninin nasıl çalıştığını düşünürüz, ancak doğal zekada sinirbilimden daha fazlası vardır. İnsanlarda ve hayvanlarda dağıtılmış zeka vardır. Davranışlarımız, vücudumuzun geri kalanıyla birlikte ve değişen çevremize yanıt olarak gelişir. Doğal zekayı anlamak, davranış üzerindeki tüm bu etkileri ve bunların etkileşimlerini anlamayı da gerektirir.

Bir organizmanın doğal zeka modeli, o organizmanın nasıl düşündüğü ve davrandığı hakkında belirlenmiş bir hipotezdir. Herhangi bir hipotez gibi, bir doğal zeka modelini, gerçek sistemin performansına karşı tahminlerini test ederek ve varsayımlarının makullüğünü değerlendirerek değerlendiririz. Bir modelin tahminleri, simülasyonları çalıştırdıktan sonra basitçe kaydettiğimiz davranışıdır. Varsayımları, bileşenleridir; örneğin yaptığı hesaplamalar, eriştiği bilgiler, algıladığı ve hatırladığı şeyler.

ilgili olarak

Yapay Zeka ile İnsan Zekası Arasındaki Farklar ve

Yapay Zekanın Zararları ve Tehlikeleri başlıklı blog yazılarımı okuyabilirsiniz.

Varoluşsal Zeka

Varoluşsal zeka, duyarlılıkla gelen yaşam ve yaşamın anlamı, neden yaşıyoruz, neden ölüyoruz ve buraya nasıl geldik gibi insan varlığıyla ilgili derin soruları ele alma kapasitesidir. Derin düşünme, soyut teoriler tasarlama becerisi gerektirir.

Varoluşsal zekayı, “bireyin insanlığın varlığıyla ilgili felsefi konuları anlama ve düşünme kapasitesi veya yeteneğidir” şeklinde de tanımlayabiliriz.

Zeka Türü Testi

https://www.mentalup.net/blog/coklu-zeka-testi

Çoklu Zeka Türleri Nelerdir?

Harvard Üniversitesi’nde psikolog ve profesör olan Howard Gardner, ilk olarak 1983 tarihli “Frames of Mind” kitabında sekiz tür insan zekası olduğunu ve her birinin bir kişinin bilgiyi en iyi nasıl işlediğinin farklı yollarını temsil ettiğini belirtir.

1. Mekansal zeka
2. Bedensel-kinestetik zeka
3. Müzikal zeka
4. Dil zekası
5. Mantıksal-matematiksel zeka
6. Kişilerarası zeka
7. İçsel zeka
8. Doğal zeka

Psikologlara Göre Zeka Türleri Nelerdir?

Psikologlara göre hepimizin en az dört tür zekası vardır: zihinsel, duygusal, somatik ve sezgisel. Yine de çoğumuz bazı zeka türlerinde çok, bazılarında ise az geliştik. Hangi zekanın sizde daha güçlü olduğunu ve nerede gelişmeniz gerektiğini görmek için sizi kitaptan küçük bir sınava davet edeyim.

Mental Zeka

Ben…

…eleştirel düşünen birimiyim?

…doğru, gerçek bilgilere dayalı kararlar almakta mı en rahatım?

… bilime güveniyor muyum?

…meraklı ve işleri zihinsel olarak işlemeye mi daha çok meyillim?

…mantıksal olarak açıklayamadığım fenomenlere karşı şüpheci miyim?

…gerçekleri, propagandayı ve manipülasyonu ayırt edebiliyor muyum?

…fark ediyor muyum? Farkındalığım yüksek mi?

…kafamın içinde kaybolan biri miyim?

Sezgisel Zeka

Ben…

…spontane—nihayetinde yardımcı olan—bilgi yanıp sönüyor mu?

…”Bir şeyler düşünmek” ile “düşen” sezgi arasında ayrım yapabiliyor muyum?

…başkalarından ne kadar sezgisel olduğum konusunda geri bildirim alıyor muyum?

…rasyonel olarak bilemeyeceğim şeyleri daha sonra doğrulanacak şekillerde biliyor muyum?

…öngörülü rüyalarım veya vizyonlarım var mı?

…başkalarının ziyaret etmemiş gibi göründüğü çok boyutlu alemlere erişiyor muyum veya başkaları için görünmez olan varlıkları görüyor/duyuyor/hissediyor muyum?

Duygusal Zeka

Ben …

…kendimin ve diğer insanların duygularını doğru bir şekilde okuyup hissedebiliyor muyum?

…kendi hislerime uyum sağlayabiliyor, duygusal olarak nasıl hissettiğimle ilgili faydalı bilgiler topluyor ve hislerimin bana rehberliklerini nasıl yorumlayacağımı bilebiliyor muyum?

…başkalarının duygularıyla benimkiler arasında sınır koyabiliyor muyum?

…başkalarında okuduklarıma, duygular beni geri çekmeden, onları düzeltmeye çalışmadan veya duygularla boğuşmadan empatik bir şekilde yanıt verebiliyor muyum?

…duyguları bastırmaktan veya onlarla birlikte patlamaktan kaçınabiliyor muyum?

…başkalarının (ve kendimin) ıstırabını umursayabiliyor ve ıstırabı hafifletmeye yardımcı olmak için motive hissedebiliyor muyum?

…kalbimin açık olduğunu hissediyor ve adaletsizlik karşısında cesaretim ve kutsal aktivizmimle bu kalp açılışına cevap verebiliyor muyum?

Somatik Zeka

Ben…

…düzenli olarak fiziksel hislerimin farkında mıyım?

… “İçimdeki” duygulara uyumlu muyum?

…topraklanmış mıyım, yere sağlam bir şekilde basıyor muyum?

…süptil vücut sinyallerini veya semptomlarını daha büyük hale gelmeden önce okuyabiliyor muyum?

…vücuduma sorular sorabiliyor ve vücudumun “evet” veya “hayır” yanıtlarını güvenle yorumlayabiliyor muyum?

…bedenimin ve sinir sistemimin üstesinden gelebiliyor muyum?

Yukardaki sorularda, hangisine daha çok kendinizi yakın hissediyorsanız o zekanız daha yüksek.

Son olarak dengesiz bir psişede, parçalanma eğilimindeyiz ve bir zeka diğerlerine üstün gelebilir ve karar vermemizde psikolojik olarak dengesiz olmamıza neden olabilir. Ancak, hiçbirini ihmal etmeden tüm zekalarımızdan (özellikle sadece “olumlu” değil, aynı zamanda “olumsuz” duyguların da zekasından) bilgi toplayabildiğimiz zaman, sağlıklı, dengeli kararlar verebiliriz.

Zeka Türleri Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Zekayı Nasıl Belirlersiniz?

Kaba bir şekilde zekayı şu şekilde belirleyebiliriz. Bir kişinin zihinsel yaşını kişinin kronolojik yaşıyla karşılaştırırsak, sonuç zeka katsayısı (IQ), yaşa göre ayarlanmış bir zeka ölçüsü olarak karşımıza çıkar.

IQ’yu hesaplamanın basit bir yolu şu formülü kullanmaktır:

IQ = zihinsel yaş ÷ kronolojik yaş × 100

Zeka türleri kaça ayrılır?

Yönetim & Dijital Dönüşüm Danışmanlığı ve Eğitimlerim hakkında bilgi ve randevu almak için tıklayın!