Türkiye’de iki çocuk büyütmüş ve 5000’den fazla öğrenci yetiştirmiş biri olarak bu sefer “Meslek Seçimi ve Kariyer Planlama” konusundaki tecrübe ve önerilerimi burada sizlerle ve özellikle gençlerle paylaşmak istiyorum.
Ne yazık ki kendi çocuklarımın sınav süreçlerinde de yaşadığım gibi, ne okullarda (liseleri kastediyorum) ne de dersanelerde gençlere doğru bir şekilde yol gösterecek bir “Kariyer Ofisi” ya da “Rehberliği” mevcut. Normalde her okulda uzmanlığı psikoloji olan ve/veya “yönetim bilişim sistemleri”, “çalışma ekonomisi” vb. insan kaynakları yönetiminde de uzmanlığı ya da temel yetkinliği bulunan bir birimin olması gerekir. Bu kişiler öğrencilerini tüm okul hayatları boyunca takip etmeli ve üniversiteye giriş öncesi birlikte çalışmalıdırlar.
Gençler hayatlarını geçirecekleri geleceklerine kararları ya aile baskısı, ya mahalle baskısı ya da Google amcaya sorarak karar veriyorlar. Ya da deneme yanılma yoluyla, üç-beş sene okuyup sonra yapamadım deyip, bir daha üniversite sınavına giren çok genç tanıyorum.
Dikkat ederseniz yukarda sıraladığım tüm karar alternatiflerinde gencin kendisi olayın merkezinde dahi değil! Yani kişinin kendisi, varlığı, hayalleri, kişiliği, yetkinlikleri, ilgi alanları vb. birçok vasfına ait hiç bir BİLGİ ortada yok! Ancak dışardan söylenen, önerilen ya da baskı yapılan meslekler ya da komşu tavsiyeleri var!
BİLGİsayar mühendisliğini yani BİLGİ teknolojilerini PSİKOLOJİ ile hayatında birleştirmiş biri olarak, tümden gelimle baktığımda çok kolay ve net bir şekilde gözüken “Meslek Seçimi ve Kariyer Planlama” sürecinin olması gereken doğru algoritmasını (yazılım terimi) burada sizlere ileteceğim. Önce bazı tanımlardan başlayalım.
Meslek Nedir?
Meslek, bir kimsenin hayatını kazanmak için yaptığı, kuralları toplum tarafından belirlenmiş ve belli bir eğitimle kazanılan bilgi ve becerilere dayalı faaliyetler bütünüdür. Şu tanımları da ilave etmekte fayda var:
- Meslek, bireyin yeteneklerini, kendini geliştirme ve gerçekleştirme yoludur.
- Bireyin kişilik özelliklerini, ideallerini, hayat görüşünü, değerlerini belirler.
- Birey gününün büyük bir kısmını işinde geçirir.
- Bireyin yaptığı faaliyet ilgi ve yeteneklerine hitap ediyorsa kişi mesleki açıdan doyum sağlar.
Mesleki doyum, aynı zamanda hayat doyumudur.
Sevdiğiniz işi yaparsanız, hayatta bir gün bile çalışmak zorunda kalmazsınız!- Konfüçyus
Meslek Seçimi
Meslek seçimindeki kararı bireyin, işindeki başarı ve başarısızlığını da etkiler. Her BİREY FARKLI İLGİ ve YETENEKLERE sahiptir. Ayrıca HER MESLEK DE FARKLI BİLGİ ve YETENEKLERİ gerektirir. Önemli olan nokta bu İKİ TARAFIN DOĞRU ŞEKİLDE BİR ARAYA GELMESİDİR.
Yani kişinin kendini bilerek, ilgi ve yetkinliklerinin farkında olarak meslek alternatiflerini seçmesi gerekir!
Dolayısıyla bireyin gelecekteki yaşam tarzını belirlemesinde dönüm noktası olan mesleki tercihini yaparken doğru ve isabetli karar verebilmesi için izleyebileceği basamakları şöyle sıralayabilirim:
Bireyin yeteneklerinin belirlenmesi- Neler yapabilirim?
Yetenek belli bir eğitimden yararlanabilme gücüdür. Bireyin hangi eğitim programında başarılı olabileceğini gösterir.
Yetenek meslekteki başarıyı etkileyen etmenlerden biridir ve temel gerekliliktir.
- Akademik yeteneğin , okulda derslerdeki başarının yada başarısızlığın araştırılması , sözel yada sayısal düşünme yeteneklerinden hangisinde daha başarılı olduğunun belirlenmesi gerekir.
- Bunun dışında cisimleri üç boyutlu görebilme, şekiller arasındaki benzerlik ve farklılıkları bulabilme gücü vb. diğer çoklu zeka türlerinden hangisinde daha güçlü olduğunun da belirlenmesi ve araştırılması gerekir.
- Sayısal düşünme gücüne sahip olmayan ve aynı zamanda Fen&Matematik gibi sayısal derslerde de başarılı olmayan bir bireyin Tıp fakültesi, Diş Hekimliği, Mühendislikler gibi Matematik-Fen puanı ile öğrenci alan yüksek öğretim programlarında başarılı olması mümkün değildir.
- Cisimleri üç boyutlu görebilme , bir evin planına bakarak o evin yapılış halini gözönünde canlandırabilme , bir şeklin açılımını düzlem üzerinde çizebilme gücüne sahip olan birey mimarlık eğitiminde başarılı olabilecektir.
- Sözcükleri ustalıkla kullanamayan , zengin bir sözcük dağarcığına sahip olamayan kişinin dil ve edebiyat programında başarılı olması beklenemez.
İlgi Alanlarının Belirlenmesi – Neleri yapmaktan hoşlanırım?
Yetenekler, bireyin hangi eğitim programında daha başarılı olabileceğini gösterirken ilgiler, bireyin hangi faaliyetlerle uğraşmaktan zevk duyacağını, mutlu olacağını belirler ve işin özüne iner.
İlgiler, yeteneklerle ilişkilidir. İlgi duyduğumuz alanlar çoğunlukla yetenekli olduğumuz alanlardır.
Seçilen meslek, insanlarla diyaloğu mu, yönlendirmeyi mi, yönetmeyi mi, yoksa objelerle mi uğraşmayı, yoksa müziği, güzel sanatları mı içeriyor ve sizin ilginizi çekiyor mu?
Burada üzerinde durmamız gereken bir kavram da Çoklu Zeka kavramı. Çoklu zeka konusu ile ilgili Zeka Türleri yazısını mutlaka okumanızı öneririm.
Eğitim sistemimiz son zamanlarda Howard Gardner’ın çoklu zeka programı ile öğrenci merkezli olmaya çalışıyor.
- Sözel – Dilsel Zeka
- Kişiler arası (Sosyal) Zeka
- Mantıksal – Matematiksel Zeka
- Müzik – Ritmik Zeka
- Doğa Zekası
- Bedensel – Kinestetik Zeka
- İçsel (Öze Dönük Zeka)
- Mekansal – Görsel Zeka
- İş Değerlerinin Belirlenmesi
Ne İstiyorum?
Bireyin meslekte nelere önem verdiğini , mesleki faaliyetin sonunda elde etmek istediği olanakları gösterir.
- Kazanç mı?
- Yaratıcılığı kullanma mı?
- Liderlik mi?
- Yeteneği kullanma mı?
- İşbirliği yapma mı?
- Ün sahibi olma mı?
- Sosyal statü mü?
- Düzenli yaşam mı? Vb.
Kişilik Özelliklerinin Belirlenmesi
Meslek seçimi, bireyin kişiliğinin yansımasıdır.
Kişilik özelliklerimizi çok iyi tanıyıp, bu özellikleri gerektiren mesleklere yönelmeliyiz.
BİRÇOK KİŞİLİK ÖZELLİĞİMİZ VARDIR!
- Atak mı?
- Girişken mi?
- Çekingen mi?
- Uysal mı?
- Hırslı mı?
- İdealist mi?
- Hayal gücümüz zengin mi?
- Realist miyiz?
- Mantıklı mı?
- Sinirli mi?
- Kendi başına buyruk mu?
- Alçak gönüllü mü?
- Düzenli mi?
- Kurallara bağlı mı? Vb.
Çocuğunuzun kişiliğini ve kişiliğine uygun meslek alternatiflerini öğrenmek isterseniz Kişilik Analizi testimizi yapabilirsiniz.
İlgi Duyulan Mesleklerin İncelenmesi
Bireyin kendini yukarıda açıklanan şekliyle tanımasının ardırdan ilgi duyduğu meslekleri tanıması gerekir. Bu da meslekler hakkında
- Meslek gruplarının yaptıkları temel faaliyetleri
- Çalışma ortamlarını ve koşullarını
- Çalışanlarda aranan temel nitelikleri
- Mesleğe hazırlanma sürecini
- İlk işe giriş
- Meslekte ilerleme ve
- Kazanç
- İş bulma olanağı ve mesleğin geleceği gibi konuları araştırması ve önceden temel bir fikir sahibi olması gerektiği anlamına gelir.
Bilgi toplamak için internetden, meslekleri tanıtan klavuzlardan, mesleki tanıtım seminerlerinden, mevcutsa okullardaki & dersanelerdeki rehberlik servislerinden, meslek odalarından yararlanılabilir.
Kariyerinizde Mutlu Olmak İçin Başarının Kuralları
Kural 1: Hayatınızın 100 % Sorumluluğunu Alın…
Şahsi sorumluluklarınızı öne çıkartmanız gerekiyor …Belki bir çok olayı, mevsimleri, veya rüzgarın yönünü değiştiremezsiniz ama kendinizi tanıyabilir ve değiştirebilirsiniz….
Kural 2: Kendinizi Olmak İstediğiniz Gibi Değil, Olduğunuz Gibi Tanıyın. İçinizdeki sessizliğe dokunmayı becerin..
Kural 3: Kendi Varlığınıza Ait Misyonunuz Olsun. Ben hangi işi en iyi şekilde yapabilirim? Hangi ortamlarda ve koşullarda çalışmaktan MUTLU olurum?
Kural 4: Ne İstediğinize Karar Verin..Hayattan beklentilerinizi elde etmek için ihmal edemeyeceğimiz ilk adım hiç şüphesiz ne istediğimizi bilmektir.
Kural 5: Ölü tercihler yapmayın. Tercih edilen bölüm ve üniversiteye dair özel koşullar mutlaka okunmalı. Gitmeyi düşünmediğiniz bölümleri tercih etmeyin. Başkalarını değil, kendi iç sesinizi dinleyin ve yeteneklerinizin farkında olun!
Kural 6: İnanın Mümkündür…
Olmak istediğiniz her şey olabilirsiniz. Yeter ki kendinize inanın ve bu yolda çaba sarfediniz.
Kazananlar hep yapabileceklerine inananlardır..
Kural 7: Kendinize İnanın
Başkası size inanmasa da siz kendinize inanın. Bu sizi kazanan yapacaktır..
Kural 8: Hayat ve Gelecek SİZİN Geleceğiniz. Anne – Babanızın DEĞİL. Ebeveynler, çocukları için ya bol kazanç getiren meslekleri ya da kendilerinin ulaşamadıkları meslekleri seçmelerini arzu ederler. Kendi meslek seçimini net olarak belirleyemeyen birey, bu baskılardan etkilenir.
Kural 9: Ne istediğinizi Görün..Gördüğünüzü de Kazanın!
Hayal etme her şeydir..Hayatınızda gelecekte olacakların bir ön gösterisidr…Albert Einstein
Kural 10 :Pes Etmeyin ve Hedefiniz için Çaba Sarfedin.
Denizi, suya bakarak geçemezsiniz!
Yönetim & Dijital Dönüşüm Danışmanlığı ve Eğitimlerim hakkında bilgi almak ve toplantı planlamak için tıklayın!
